در اوایل انقلاب اسلامی و در دوره دولت موقت، دانشجویانی از دانشگاه‌های تهران، پلی‌تکنیک، صنعتی شریف، شهید بهشتی و ... با هدف مبارزه با شرارت ها، جاسوسی و توطئه براندازی جمهوری اسلامی و با هدف وادار کردن آمریکا برای استرداد شاه، سفارت آمریکا در تهران را تسخیر کردند. در همان ساعات اولیه این فتح بزرگ مردم بسیاری با خشم و انزجار مقابل لانه جاسوسی تجمع کرده و از حرکت دانشجویان حمایت کردند؛ متعاقب این حرکت دانشجویان، خشم آمریکایی‌ها برانگیخته شد و دست به اقداماتی ضد جمهوری اسلامی ایران با فشار به مجامع بین‌المللی چون سازمان ملل، سازمان کنفرانس اسلامی، شورای امنیت و ...زده و در صدد ایجاد جو منفی علیه کشور ایران شدند. موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران در باره این اقدام دانشجویان در ابهام وجود داشت و دولت موقت نیز که جایگاه سیاسی محکمی در کشور نداشت سکوت کرد؛ اما سخنرانی امام خمینی(س) در حمایت از حرکت دانشجویان موجی جدید ایجاد کرد. امام  راحل این حرکت دانشجویان را انقلاب دوم و بزرگ‌تر از انقلاب اول بر شمرد... در این یادداشت دکتر امیررضا واعظ آشتیانی به سه سوال«ارزیابی تسخیر لانه جاسوسی بعد از گذشت چهار دهه چیست؟»« آیا از نظر دیپلماتیک این گروگانگیری به نفع سیاست خارجی ایران تمام شد؟»« آیا حاکمیت موافق تسخیر لانه جاسوسی بود؟» اینگونه پاسخ می گوید: 

 ارزیابی تسخیر لانه جاسوسی بعد از گذشت چهار دهه چیست؟

روز سیزده آبان که مصادف با تسخیر لانه جاسوسی توسط دانشجویان پیرو خط امام است، روز ملی مبارزه با استکبار جهانی و روز دانش آموز نیز نامگذاری شد. اما اینکه بعد از 40 سال ارزیابی ما از شرایط موجود از تسخیر لانه جاسوسی چه می تواند باشد، واقعیت امر این است که چه لانه جاسوسی را دانشجویان خط امام می گرفتند چه نمی گرفتند، دشمنی آمریکا با ایران تمامی نداشته و نخواهد داشت. آمریکا با نام جمهوری اسلامی ایران مشکل دارد. یعنی تا زمانی که در جغرافیای سیاسی جهان نامی تحت عنوان جمهوری اسلامی ایران هست، آمریکایی ها و اروپایی ها این عناد را خواهند داشت. فلذا فتح لانه جاسوسی باعث این شد که کسانی که به نوعی ارتباط با این لانه جاسوسی داشتند و در عین حال این سفارتخانه تبدیل به خانه فتنه و جاسوسی شده بود و افرادی که در آنجا بودند جدای ازفعالیت های سیاسی که در حیطه دیپلماسی هست، به مسائل جاسوسی می پرداختند و ما شاهد بودیم که توسط همین آمریکا که دشمنی اش از روز پیروزی انقلاب تا به امروز پنهان نبوده، غائله ای مختلفی را برای کشور ما چه از شمال شرق، شمال غرب، جنوب غرب و جاهای مختلف تحت عناوین متفاوت برای جمهوری اسلامی ایران در قالب توطئه فراهم کرده و در حال ایجاد زمینه های کودتا بود؛ و انواع و اقسام کودتاها و رفتارهای غیرمتعارف دیپلماسی و در قالب توطئه و طراحی خباثت های مختلف برای کشور کوتاهی نکرد. لذا فتح لانه جاسوسی توسط دانشجویان پیرو خط امام و رهبری باعث این شد که دنیا بداند که  آمریکا در قالب فعالیت سیاسی در حوزه سفارتخانه، مشغول به چه توطئه هایی علیه ملت ایران و حتی ملل دیگر است و تاریخ نشان داده که آمریکایی ها هرجا بودند، جز نکبت و رخوت و جز دخالت در امور کشورها و سرکوب کردن نهضت ها بواسطه سران خائن آن کشورها کار دیگری از عهده شان برنیامده است.

 آیا از نظر دیپلماتیک این گروگانگیری به نفع سیاست خارجی ایران تمام شد؟

اینکه گفته می شود که امام با این عمل دانشجویان پیرو خط امام موافق بوده یا خیر و یا از قبل طراحی شده یا نشده، البته یک عده نقل قول هایی دارند و بحث های متفرقه می کنند اما آنچه مهم است اینکه امام همواره آمریکا را شیطان بزرگ قلمداد کرده و از سوی دیگر امام تسخیر لانه جاسوسی را انقلاب دوم لقب دادند و این نشان می دهد که امام رحمت الله علیه فتح لانه جاسوسی را وقتی که به عنوان انقلاب دوم لقب می دهند، به این معنا و مفهوم است که دست آمریکایی ها را از کشور کوتاه کردند. آمریکایی ها دوست داشتند که در ایران بمانند، انواع و اقسام توطئه ها را انجام بدهند و بعد از فتح لانه جاسوسی موضوع طبس و یکسری مسائل دیگر را از آمریکایی ها شاهد بودیم و اوج خباثت آمریکایی ها از ابتدای انقلاب تا امروز ادامه داشت. تحریم هایی که از ابتدای انقلاب تا به امروز علیه کشورمان اعمال کرده و همانطور که اشاره شد تا زمانی که در جغرافیای سیاسی ایران چیزی تحت عنوان جمهوری اسلامی ایران و ولایت فقیه هست آنها دشمنی شان را ادامه می دهند و بهانه های واهی را به واسطه نوچه های اروپایی شان و حتی  خودشان به طور مستقیم مطرح می کنند. از سوی دیگر رهبر معظم انقلاب بارها اشاره کردند که آمریکایی ها غیرقابل اعتماد هستند، عهدشکن هستند و با آمریکایی ها نمی شود با مذاکره صحبت کرد. متاسفانه آمریکایی ها نه اهل دیپلماسی هستند و نه اهل اینکه کشورهایی را ببینند که مستقل هستند. آنها اصلا با استقلال کشورها مخالفند و دنبال این هستند که مطامع خودشان را همواره حفط کنند تا بتوانند سوءاستفاده های خودشان را در زمینه های مختلف عملی کنند ضمن اینکه باورشان بر این است که یک فرهنگ بهم ریخته غربی را در کشور ایران حاکم کنند. چپاول اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را در ایران داشته باشند و بدنبال آشوب ها و مسائل مختلف باشند. این یک واقعیتی است که نمی شود فراموش کرد و در جایی هم حضرت امام فرمودند «آن مرکزی را که جوانان گرفتند، مرکز جاسوسی و توطئه بوده است» و این یک موضوع بسیار حائز اهمیتی است که به آن پرداخته می شود.

 آیا حاکمیت موافق تسخیر لانه جاسوسی بود؟

در عین حال این سوال مطرح است که حاکمیت موافق این موضوع بوده یا نه، باید عرض کنم که با توجه به فرمایشاتی که هم از قول حضرت امام رحمت الله علیه چه در زمان حیاتشان و چه در رسانه های آن زمان و حال به عنوان یادگاری وجود دارد و حتی در صحیفه حضرت امام هم در ارتباط با تسخیر لانه جاسوسی و موضع امام وجود دارد، از سوی دیگر مقام معظم رهبری در این چند سال که رهبری نظام را برعهده دارند، تاکیدشان بر این است که آمریکایی ها نه قابل اعتمادند و در عین حال عهدشکن هستند و از این رو تسخیر لانه جاسوسی بزرگترین ضربه ای بود که به آمریکا وارد شد و تابوی آمریکا در آن مقطع شکسته شد و تابوی آمریکا در این 42 سال در افکار عمومی توسط ملت همیشه سرافراز ایران ریخته شد.